Cognitieve vervormingen | Is alles wat ik denk waar?

Een cognitieve vervorming is een ongezonde overtuiging over iets, iemand of een situatie. Een cognitieve vervorming kan soms handig zijn, maar als de vervorming erger wordt, kun je er anderen en zeker jezelf erg mee tot last zijn.

Iedereen heeft in meer of mindere mate cognitieve vervormingen. Dat is maar goed ook anders zou het leven erg complex worden. Hieronder leg ik uit hoe dat werkt.

Cognitieve vervormingen | De 12 meest voorkomende vervormingen

Hieronder behandel ik de overige 12 meest voorkomende. Elke van hen kan jou het leven erg ongemakkelijk en zelfs stressvol maken. Als jij jezelf herkent in één of meer van onderstaande cognitieve vervormingen is het verstandig om een mental coach op TheONE te raadplegen.

Is alles wat ik denk waar?

Cognitieve vervorming 1: Over-generaliseren

Een van de 15 meest voorkomende vervormingen is generaliseren. Dit is in ons dagelijks leven een hele handige vervorming. Stel, je loopt door de het bos en bij elke boom moet je stil staan wat het object eigenlijk is.

De ene boom is klein en kaal en de ander groot met wilde takken en bladeren en toch weten wij dat hoeveel ze ook van elkaar verschillen, dat het allemaal bomen zijn. Wij generaliseren alles wat een stam en takken heeft als een boom. Dat scheelt veel tijd en denkvermogen en maakt ons leven makkelijk.

Verbeter jouw kwaliteit van leven met de hulp van een life coach
Vraag coaching of advies via live videobellen
24/7 beschikbaar in 130 landen
Betaal per minuut en de eerste minuut is altijd gratis.

De keerzijde van generaliseren

Helaas kunnen sommige mensen ook over-generaliseren. We zijn één keer ‘s avond laat in een donker steegje - waar je bij voorbaat al helemaal niet had moeten zijn - overvallen door een kleine man met een pet.

De rest van ons leven kunnen we dan elke kleine man met een pet wantrouwen alsof alle kleine mannen met een pet overvallers zijn. Je kunt je voorstellen hoe ongemakkelijk zo iemand over straat loopt als hij of zij telkens op moet letten of er niet ergens een kleine man met een pet loopt. Erg vermoeidend.

Cognitieve vervorming 2: Filteren

De een loopt in het bos en geniet van de geuren en kleuren die de rijke flora en fauna te bieden heeft. De ander ziet in dat zelfde bos een plastic zakje liggen en irriteert zich vervolgens de hele dag aan de persoon die dat daar zomaar heeft laten liggen.

Boosheid, verontwaardiging en irritatie voeren door 1 klein plastic zakje de boventoon waardoor de persoon zich helemaal niet meer bewust is van wat er wel geweldig is aan het bos. De persoon filtert 1 aspect uit een situatie en omgeving die zoveel meer te bieden heeft. Het is maar wat je focus heeft en waar jij je druk om maakt.

Cognitieve vervorming 3: Alles of niets denken

Iets of iemand is helemaal geweldig of absoluut waardeloos. Het wordt helemaal een feestje als je dit over jezelf gaat denken. We zijn helemaal perfect of een compleet fiasco. 1 foutje of blunder en je bent een waardeloze nietsnut.

Mensen die alles of niets denken hebben een heel zwaar veeleisend leven. Meestal doen ze ook pas iets als ze zeker weten dat het perfect zal gaan, want anders lopen ze het risico dat ze zichzelf moeten confronteren met de gedachte dat ze een waardeloze nietsnut zijn.

Cognitieve vervorming 4: Voorspellen

Sommige mensen zijn ervan overtuigd dat ze in elke situatie de toekomst kunnen voorspellen. Als jij voorstelt om een leuk weekend tripje te maken voorspelt de persoon dat het waarschijnlijk toch wel gaat regenen zonder ook maar een seconde te overwegen om de feiten te checken en verwerpt het idee. Als - bijvoorbeeld - tante Agatha lang komt, weten ze nu al dat het een drama gaat worden en acteren en anticiperen hierop alsof het een werkelijkheid is.

Het wordt nog vervelender als de persoon gaat voorspellen hoe jij of anderen over hem of haar denken zonder dit te verifiëren. Voor je het weet heeft de persoon een denkbeeldig leger aan vijanden of vrienden.

Cognitieve vervorming 5: Beschuldigen

De persoon die door het bos loopt en zich irriteert aan het plastic zakje, kan er nog een schepje bovenop doen door te gaan beschuldigen. “Doordat het zakje daar lag is mijn dag verpest” zullen ze kunnen beweren. Ook kunnen ze anderen verwijten zich rot te voelen door wat anderen zeggen of gedaan hebben.

Als ze dan ook nog gaan voorspellen dat er elke 100 meter weer een plastic zakje zal liggen, is de gezelligheid om samen met die persoon een leuke boswandeling te maken wel voorbij.

Cognitieve vervorming 6: Emotioneel redeneren

Sommige mensen geloven dat hun emoties vertellen wie ze zijn en wat waar is. Je voelt je ongelukkig omdat je ergens in gefaald bent, dus je zult wel een nietsnut zijn die niets kan. Je voelt je verdrietig door iets wat iemand gedaan of gezegd heeft - je verwijt en beschuldigt die persoon voor jouw emoties - en je gelooft dat je een verdrietig depressief persoon bent.

Door de emoties niet los te zien van de context waarbinnen ze plaatsvinden kunnen emoties werkelijkheid worden en gaan mensen soms emotioneel redeneren.

Cognitieve vervorming 7: Moeten

Het plastic zakje in het bos moet opgeruimd. Zonder erbij stil te staan wat precies maakt dat dit moet, worden deze mensen door zichzelf gedwongen van alles te doen en te laten. Dit moet en dat mag niet. Alsof de wereld vergaat als iets niet gebeurt dat volgens hun zogenaamd moet.

We moeten een goede baan hebben en moeten onze auto wassen. Alsof ze de hele dag met een wetboek van strafrecht in hun hoofd rondlopen wat er allemaal wel en niet moet en mag.

Erger wordt het als ze hun ‘moeten’ ook aan jou opleggen terwijl je er helemaal het nut niet van inziet. Laat staan dat je vindt dat het werkelijk moet.

Cognitieve vervorming 8: Gedachte lezen

Het is altijd handig om enigszins in te kunnen schatten wat iemand ergens over kan denken. Als je een kadootje voor iemand koopt is gedachte lezen een handige manier om te zorgen dat je het juiste kadootje koopt.

Helaas geloven sommige mensen dat ze altijd precies weten wat iemand denkt of zal gaan denken. Op basis van eerdere ervaringen kunenn ze zelfs gaan geloven wat iemand denkt op basis van een bepaald gedrag of uitspraak.

Cognitieve vervorming 9: Persoonlijk maken

Mensen die dingen te persoonlijk maken denken dat het altijd om hun gaat. Iemand maakt een algemene statement zoals: "sommige mensen zijn lui" en de persoon denkt direct dat dit betrekking op hem of haar heeft.

In extreme gevallen denken ze zelfs verantwoordelijk te zijn voor aardbevingen of andere zaken die niets met de persoon zelf te maken heeft.

Cognitieve vervorming 10: Verergeren

Sommige dingen zijn vervelend en andere zijn erg. Mensen die last hebben van de cognitieve vervorming verergeren zullen regelmatig de woorden "verschrikkelijk", "waanzinnig" en andere overdrijvende termen gebruiken.

Als de een zegt dat het regent, zal de persoon die verergert zeggen dat het giet van de regen. Als de een zegt dat het een beetje een rommeltje is in huis, zal de verergeraar zeggen dat het een pleuris bende is.

Minimaliseren

Een ander effect van de cognitieve vervorming verergeren is dat men gaat minimaliseren. Een tsunami veroorzaakt 200.000 doden en dan zegt de persoon dat er een ongelukje gebeurt is.

Cognitieve vervorming 11: Labelen

Mensen die graag labelen hebben voor alle een alles omvattende naam. Iemand doet iets verkeerd en dan is hij meteen een klootzak of dom. Als of 1 daad er voor kan zorgen dat je dom bent. Ze praten niet over wat er precies gebeurde of gezegd is, maar doen dit af met de persoon een label geven. Meestal ook nog een negatief label.

Cognitieve vervorming 12: Polariseren / zwart wit denken

Iemand die zwart/wit denkt wil geen grijze gebieden zien. Iets of iemand is goed of fout en daar is geen middenweg. Ze denken en handelen in extremen zoals mooi of lelijk, veilig of gevaarlijk en slim of dom.

Cognitieve therapie uitgelegd Om van cognitieve vervormingen af te komen kun je cognitieve therapie volgen. Het fundament van cognitieve therapie is dat je leert dat niet de situatie een gevoelt oproept maar je gedachten over de situatie. Ook leer je het vermogen om ongezonde gedachten te vervangen voor gezonde gedachten.

Bij cognitieve therapie gaat het ook om bewustwording van je gedrag. Je leert welk gedrag goed voor je is en welke niet. Daarnaast zul je beter in staat te zijn om je op die manier te gedragen zoals je bent in plaats hoe jij denkt dat de situatie of iemand van jouw vraagt.

Tot slot leer je dat iets uit de weg gaan ongezond is en zelfs tot bepaalde angsten kan leiden en dat je een veel gelukkiger leven kunt leiden als je verwachtingen los kunt laten.

Cognitieve vervormingen | Leer meer van mental coaches

Wil jij meer leren over cognitieve vervormingen, bel dan met een mental coach via TheONE. In plaats van honderden zelfhulpboeken en youtube filmpjes bespaar je een hoop tijd door direct advies en inzichten te krijgen van de mensen die de boeken schrijven en filmpjes maken.

gecertificeerd TheONE expert logo
Ben Steenstra Ben Steenstra
22-04-2019 lees in 8 min
Gerelateerde artikelen
Laat meer zien
52 mentale coaches en therapeuten beschikbaar via live videobellen
  • Mursal Ahmadi
    Psychologist / Coach
    € 1,25 pm
  • Shane van Weelie
    Psychologist
    € 1,00 pm
  • John VF healer
    spiritueel, medium
    € 0,67 pm
Laat meer zien